آلیاژ ها محلول های جامد هستند که پایه اصلی آنها توسط یک فلز تشکیل شده است و عناصر دیگری به آن اضافه شده اند که گاها این عناصر اضافه باعث به وجود آمدن تفاوت هایی درون آلیاژها میشوند، اَبَر آلیاژها یا سوپر آلیاژ ها نیز نوعی آلیاژ هستند که پایه اصلی آنها با سایر آلیاژ ها متفاوت میباشد. در این مقاله قصد داریم تفاوت آلیاژ و سوپر آلیاژ را بررسی کنیم و ویژگی های هر یک از آنها را بشماریم.
آلیاژ چیست؟
مواد فلزی طوری هستند که قابلیت استفاده تنها و بدون ترکیب با مواد دیگر را ندارند یعنی مقاومت و سایر خواص آنها به قدری کم است که عملا نمیتوان آنها را تبدیل به ورق فلزی کرد و از آن ورق در صنایع مختلف استفاده کرد، به همین دلیل گاها چندین فلز را با یکدیگر ترکیب میکنند تا کیفیت و کارایی آنها افزایش یابد که به این ترکیب فلزات آلیاژ گفته میشود.
درون آلیاژ ها همیشه یک ماده که مقاومت بیشتری نسبت به سایر مواد دارد به عنوان پایه ترکیبات و ماده اصلی مورد استفاده قرار میگیرد این ماده اصلی یا آهن است یا مواد غیر آهنی مانند مس، روی و … .
نکته مهم این است که تمام آلیاژ ها از ترکیب فلزات به وجود نیامده اند و برخی از آلیاژ ها وجود دارند که درون ترکیبات آنها مواد غیر فلزی نیز مشاهده میشود برای مثال آلیاژ فولاد که از ترکیب آهن و کربن و مواد دیگری از قبیل کروم تشکیل شده است (کربن یک ماده غیر فلزی است).
دلیل استفاده از مواد غیر فلزی درون آلیاژها این است که تنها راه موجود برای افزایش مقاومت و یا برخی از خواص ویژه آلیاژ فقط استفاده از یک ماده غیر فلزی است که با سایر مواد موجود درون آلیاژ همخوانی و قابلیت ترکیب داشته باشد.
آلیاژ ها به چند نوع تقسیم میشوند؟
آلیاژ ها با توجه به فلز پایه به دو نوع کلی تقسیم میشوند:
- نوع آهنی ؛ که ماده اصلی آنها فلز آهن میباشد.
- نوع غیر آهنی ؛ که ماده اصلی آنها فلزی غیر از آهن میباشد.
هر یک از این فلزات باعث به وجود آمدن خواص جدیدی درون آلیاژ و به طبع آن تفاوت در عملکرد و کاربرد آنها میشوند.
اکنون که با چیستی آلیاژ و انواع آن آشنا شدیم به سراغ اَبَر آلیاژ ها یا همان سوپر آلیاژ ها میرویم تا تفاوت آلیاژ و سوپر آلیاژ بهتر مشخص شود.
سوپر آلیاژ چیست؟
سوپر آلیاژ ها نیز نوعی آلیاژ هستند که ماده اصلی و پایه آنها نیکل، نیکل – آهن و یا کبالت میباشد. ساختار این نوع آلیاژ ها از نوع FCC میباشد، که این مورد اولین تفاوت آلیاژ و سوپر آلیاژ است.
و همینطور از سوپر آلیاژهای مهم در بازار می توان به آلیاژ مونل ، اینکونل ، هستلوی و تیتانیوم اشاره کرد .
از ویژگی های سوپر آلیاژ ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مقاومت در برابر حرارت .
- مقاومت در برابر خوردگی و اکسیداسیون .
- همچنین مقاومت بالا در مقابل اصطکاک مکانیکی .
- و مقاومت در برابر تخریب سطحی .
ویژگی های ذکر شده درون برخی از آلیاژ ها نیز مشاهده میشوند اما درون سوپر آلیاژ ها به مقدار بیشتر و بالاتری وجود دارند، تفاوت آلیاژ و سوپر آلیاژ در خواص و ویژگی ها به تفاوت در ترکیبات و ساختار آنها باز میگردد.
سوپر آلیاژ ها به چند نوع تقسیم میشوند؟
همانطور که آلیاژ ها با توجه به ماده اصلی به دو گروه مختلف تقسیم میشدند، سوپر آلیاژ ها نیز با توجه به ماده اصلی به انواع مختلفی تقسیم میشوند؛
-
سوپر آلیاژ بر پایه نیکل
پرکاربرد ترین انواع سوپر آلیاژ ها، سوپر آلیاژ های بر پایه نیکل هستند که بیش از 50 % ترکیبات آنها متشکل از نیکل است.
-
سوپر آلیاژ بر پایه نیکل – آهن
نیکل مصرفی در این سوپر آلیاژ 25 % درصد است که با مقدار مناسبی از آهن و سایر مواد مانند کروم ترکیب میشود، 25 % نیکل موجود در ترکیبات آن باعث پایداری FCC سوپر آلیاژ شده است. این نوع سوپر آلیاژ یک سوپر آلیاژ ضد زنگ محسوب میشود و شاید دلیل این ویژگی وجود آهن درون آن باشد.
-
سوپر آلیاژ کبالت
این نوع سوپر آلیاژ با یک ماتریس آستنیتی و در دمای بسیار بالا تشکیل و کریستاله شده است. از خواص این سوپر آلیاژ ها میتوان به مقاومت بالا در برابر خوردگی و همچنین خاصیت جوش پذیری بالای آنها اشاره کرد.
سوپر آلیاژ ها چه کاربردی دارند؟
سوپر آلیاژ ها با توجه به ماده پایه تشکیل دهنده آنها میتوانند کاربردهای متفاوتی داشته باشند که این کاربردها در حالت کلی عبارتند از:
- توربین های بادی
- موتورهای رفت و برگشت
- ابزارها و قطعاتی که در معرض حرارت زیاد قرار دارند
- قطعات و ابزارهای مورد استفاده در صنایع شیمیایی
- در صنعت مهندسی پزشکی برای ساخت قسمت های آلیاژی پروتزها
مهمترین تفاوت آلیاژ و سوپر آلیاژ چیست؟
مهمترین تفاوت آلیاژ و سوپر آلیاژ همانطور که گفته شد تفاوت در مواد تشکیل دهنده آنها است که باعث تفاوت در خواص، ویژگی ها و کاربرد هر یک از آلیاژ ها و سوپر آلیاژ ها میشود، زیرا به هنگام تشکیل و مخلوط کردن چندین ماده با یکدیگر همیشه ماده ای که به مقدار بیشتر درون ترکیب به کار رفته باشد غالب سایر مواد میشود و در نتیجه خواص ترکیب حاصل شده به سمت خواص ماده مذکور کشیده میشود، تفاوت آلیاژ و سوپر آلیاژ ها نیز دقیقا به همین صورت میباشد.